در زیان سانسکریت واژه “یوج” به معنی به هم بستن، به هم پیوستن، وصل شدن و یوغ، هدایت و متمرکز کردن توجه بر، استفاده کردن و به کار بردن است. واژه یوگا که از این ریشه می آید به معنی یگانگی یا پیوند نیز هست. ماهادو دسای در مقدمه بر گیتا به روایت گاندی می گوید: “پس یوگا یعنی یکی شدن تمام نیروی های بدن، ذهن و درون یعنی منضبط کردن عقل، ذهن، هیجان ها، و اراده ای که آن یوگا نشانه اش است؛ یعنی حالتی درونی که فرد را قادر می کند به تمام جنبه های زندگی یکسان بنگرد.” سیستم یوگا به این دلیل چنین نامیده شده است که راه های منضبط کردن عقل، ذهن، هیجان ها و اراده و تحقق خود شکوفایی را یاد می دهد. آنکه راه یوگا را دنبال می کند یوگی یا یوگین نامیده می شود.
چراغ در جایی که باد نمی وزذ؛ سوسو نمی زند، همچنین است در مورد یک یوگی که ذهن، عقل و خود را کنترل می کند و در روح درون خویش جذب می شود. هنگامی که با تمرین یوگا بیقراری ذهن، عقل و خود آرام گرفت، یوگی به لطف درون به خرسندی می رسد.
همان گونه که یک الماس خوش بُرش سطوح بسیار دارد که هر یک رنگ متفاوتی از نور را بازتاب می دهند، واژه یوگا نیز بُعدهای مختلف دارد که هر یک بازتاب یک معنای متفاوت است و جنبه های گوناگون گستره کوشش انسانی برای دست یافتن به آرامش و شادی درونی را آشکار می کند. بهاگاوادگیتا شرح های دیگری نیز از واژه یوگا می دهد و بر کارما یوگا (یوگای عمل) تاکید دارد. چنین گفته شده است که: “کار به تنهایی موهبت تو است، و نه نتیجه های آن. هرگز مگذار ثمره عمل انگیزه تو باشد؛ و هرگز از کار کردن دست نکش. تحت تاثیر موفقیت یا شکست مباش. این توازن، یوگا نام دارد.”
یوگا برای آنکه زیاد می خورد نیست، برای آنکه به خود گرسنگی می دهد نیز نیست، یوگا برای آنکه زیاد می خوابد نیست، و برای آنکه بیدار می ماند نیز نیست، با اعتدال در خوردن و آرمیدن، با تنظیم کار و با هماهنگی خواب و بیدرای، یوگا تمام رنج و اندوه را از بین می برد.
